Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK) to narzędzie, które ma na celu uporządkowanie, zebranie i opisanie różnych kwalifikacji istniejących w Polsce w jednym ogólnodostępnym, zintegrowanym rejestrze. Jest narzędziem uczenia się przez całe życie.
Zalecenie w sprawie ram kwalifikacji long term learning, jego promowania i zwiększania możliwości zawarte zostały w zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z roku 2008.
ZSK działa od roku 2018 i powstał na bazie ustawy z grudnia 2015 roku o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, która weszła w życie w styczniu 2016 roku. Został utworzony jako odpowiedź na zmieniający się rynek pracy i jest przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych tematyką związaną z kompetencjami i kwalifikacjami, czyli dla pracodawców, organizacji oraz instytucji publicznych i samorządów.
Za prowadzenie i rozwój systemu odpowiada Instytut Badań Edukacyjnych, który realizuje w tym celu projekt współfinansowany ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ’Wspieranie dalszego rozwoju Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji w Polsce (ZSK 6)”.
– Powstał system, który opisuje, porządkuje i zbiera wszystkie kwalifikacje w jednym ogólnodostępnym rejestrze, zapewnia jakość nadawanych kwalifikacji, możliwość potwierdzania efektów uczenia się uzyskanych w edukacji pozaformalnej i poprzez uczenie się nieformalne Daje także możliwość porównywania kwalifikacji polskich z kwalifikacjami funkcjonującymi w innych krajach europejskich – mówiła Aleksandra Wojciechowska, ekspertka ds. współpracy ze środowiskami branżowymi z Instytutu Badań Edukacyjnych, która była jedną z prowadzących warsztaty pt. „Zintegrowany System Kwalifikacji odpowiedzią na zmieniający się rynek pracy”, odbywające się w ramach konferencji „Praca 4.0. Zmieniający się świat – wyzwania i szanse dla rynku pracy”, organizowanej przez Konfederację Lewiatan w dniach od 29 do 31 stycznia 2024.
Kompetencja a kwalifikacja
Według ustawy o ZSK kwalifikacja to zestaw efektów uczenia się, obejmujący zakres wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych, nabytych w efekcie edukacji formalnej, pozaformalnej lub przez uczenie się nieformalne, zgodnych z ustalonymi dla danej kwalifikacji wymaganiami, których osiągnięcie zostało sprawdzone w walidacji oraz formalnie potwierdzone przez uprawniony podmiot certyfikujący. Kompetencje nie wymagają sprawdzania, natomiast kwalifikacje sprawdza się w procesie walidacji.
Według zintegrowanej strategii kwalifikacji 2030 – kwalifikacja to szeroko rozumiana zdolność do podejmowania określonych działań i wykonania zadań z wykorzystaniem efektów uczenia się i wiedzy, umiejętności, kompetencji społecznych oraz własnych doświadczeń, które przejawiają się w umiejętnościach. Oznacza to, że kwalifikacja to potwierdzone efekty uczenia się, poddane procesom walidacji i certyfikowania. Jej wyrazem jest certyfikat, dyplom czy świadectwo.
ZSK obejmuje kilka rodzajów kwalifikacji – kwalifikacje uregulowane, kwalifikacje z zakresu oświaty i szkolnictwa wyższego, sektorowe oraz wolnorynkowe. Od 1 stycznia 2024 roku nastąpiły zmiany, polegające na zmianie kwalifikacji rynkowych na wolnorynkowe oraz na dodaniu do rejestru kwalifikacji sektorowych. Kwalifikacje wolnorynkowe i sektorowe to te, na które wpływ mają przedstawiciele różnych organizacji.
Kwalifikacje mówią pracodawcy, co dana osoba wie i potrafi wykonać, mogą też stanowić warunek wstępny wykonywania pewnych zawodów regulowanych, pomagają określić poziom i zakres uczenia się. Dzięki ZSK firmy mogą rozwijać swoje zasoby, poszukując wykwalifikowanych pracowników.
-Kwalifikacje wolnorynkowe mogą stanowić uzupełnienie portofilio każdego z nas oraz pracowników firmy. Są zgłaszane do rejestru i opisywane w związku z potrzebami rynku, dostrzeganymi przez organizacje branżowe. Stanowią remedium na zmieniający się rynek pracy – mówiła Martyna Kruszyńska-Ostrowska, Główna analityczka ds. współpracy ze środowiskami branżowymi Instytutu Badań Edukacyjnych, druga z prowadzących warsztaty.
18 tysięcy kwalifikacji
Przytoczyła dane dotyczące ZSK, do którego pierwsza kwalifikacja została wpisana w roku 2017 (było to montowanie stolarki budowlanej). Obecnie jest tam ich 18 tysięcy.
Spośród 530 wniosków procedowanych w ostatnim czasie w ministerstwach – 235 kwalifikacji zostało włączonych do ZSK, w tym 212 rynkowych, 23 rzemieślnicze. 94 wnioski rozpatrzone zostały negatywnie, 1 został wycofany, a 200 jest aktualnie procedowanych w ministerstwach (to stan na 31 grudnia 2023).
Ostatnie kilka lat to czas rozwoju systemu, zwiększa się liczba kwalifikacji włączonych do rejestru i funkcjonujących w ZSK. Funkcjonujące kwalifikacje to te, dla których ustalono walidację oraz instytucję certyfikującą.
System zawiera także spis instytucji certyfikujących uprawnionych do nadawania kwalifikacji rynkowych. Ich liczba rośnie i obecnie jest ich 65. Rośnie także liczba wydanych certyfikatów dla kwalifikacji wolnorynkowych, uzyskało je ponad 11 tysięcy osób w Polsce.
Rejestr kwalifikacji mówi o zapotrzebowaniu
Rejestr kwalifikacji jest dostępny na stronie kwalifikacje.gov.pl. Zawiera on charakterystykę poszczególnych kwalifikacji, efekty uczenia się, instytucje certyfikujące i podmioty związane z daną kwalifikacją. W systemie znajdują się także informacje o zapotrzebowaniu na daną kwalifikacje i jej adresatach.
Dariusz Sikorski, ekspert ds. współpracy ze środowiskami branżowymi z Instytutu Badań Edukacyjnych mówił o tym, że IBE na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej prowadzi program zintegrowany system kwalifikacji 6, w tej edycji skierowany do podmiotów branżowych. Polega on na współpracy z różnymi podmiotami, które współtworzą system certyfikacji. Należą do nich branżowe centra umiejętności, szkolnictwo branżowe, szkolnictwo wyższe, wojewódzkie zespoły koordynujące, sektorowe rady kompetencji, podmioty rynkowe oraz podmioty zewnętrznego zapewniania jakości.
Instytut współpracuje z ministerstwami, które decydują, czy dane kwalifikacje zostaną wprowadzone do rejestru. Wspiera także podmioty, które chcą się włączyć w tworzenie kwalifikacji. Organizuje seminaria, webinaria, konferencje, targi i wydaje publikacje. Oferuje wsparcie przy opisywaniu kwalifikacji.
IBE oferuje przydatne narzędzia, takie jak metoda bilansu kompetencji, która pozwala na rozpoznanie co się wie i umie, opisanie, jak można to pokazać innym, zgromadzenie dowodów na posiadanie wiedzy i umiejętności oraz przygotowanie planu rozwoju. Narzędzie -moje portfolio umożliwia gromadzenie historii życiowych umiejętności oraz generowanie skróconego życiorysu.
Natomiast kompas może pomóc w poszukiwaniu kwalifikacji dających nowe możliwości na rynku pracy, wykorzystując do tego AI – algorytmy uczenia głębokiego. Kompas szkolnictwa branżowego skierowany jest do młodzieży, która szuka swojej drogi kształcenia zawodowego. Pomocą zainteresowanym służy chatbot ZeTeRka, pomagający odnaleźć się w informacjach zawartych w systemie.