Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła skuteczność inwestycji w infrastrukturę ochrony zdrowia finansowanych z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego, które miały na celu poprawę dostępności usług zdrowotnych oraz podniesienie ich jakości. Okazało się, że w wyniki ich nierzetelnego przygotowania i nieprawidłowej realizacji dostępność do opieki zdrowotnej w regionie nie uległa poprawie.
Wręcz przeciwnie, wydłużył się średni czas oczekiwania na większość priorytetowych świadczeń medycznych, a liczba osób oczekujących na te usługi wzrosła.
Inwestycje za 415 mln zł
Projekty obejmowały inwestycje o łącznej wartości 415 mln zł, które dofinansowano kwotą 279 mln zł. Na zakup aparatury medycznej przeznaczono 102,5 mln zł. Zarząd Województwa Podlaskiego, będący Instytucją Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podlaskiego, podpisał z 47 podmiotami leczniczymi 55 umów o dofinansowanie.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014–2020 pełnił rolę narzędzia wdrażania zarówno Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku, jak i unijnej Strategii Europa 2020. Realizowane dzięki niemu inwestycje miały odpowiadać na kluczowe problemy zdrowotne takie jak choroby układu krążenia, nowotwory, schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, choroby układu oddechowego i zaburzenia psychiczne, a także na specyficzne potrzeby regionu.
Część działań koncentrowała się na przeciwdziałaniu negatywnym trendom demograficznym, wspierając dziedziny medycyny związane z opieką nad matką i dzieckiem oraz na potrzeby osób starszych, zwłaszcza w zakresie geriatrii.
Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną miały obejmować wyposażenie podmiotów leczniczych w nowoczesny sprzęt medyczny, poprawę dostępności opieki paliatywnej, psychiatrycznej, opieki długoterminowej i rehabilitacji (w szczególności neurologicznej), dostosowanie podstawowej i ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej do potrzeb zdrowotnych mieszkańców (w szczególności w dziedzinach deficytowych) oraz wdrożenie działań umożliwiających uzyskanie lub utrzymanie akredytacji. Możliwe były również inwestycje dotyczące przebudowy, remontów czy rozbudowy obiektów związanych z ochroną zdrowia w celu świadczenia usług w zakresie profilaktyki, wczesnej diagnostyki, leczenia chorób cywilizacyjnych oraz ograniczających aktywność zawodową.
Brak danych na temat efektywności
Podczas kontroli realizacji inwestycji NIK wykazała szereg nieprawidłowości. Dotyczyły one tego, że zarząd województwa nie posiadał rzetelnych danych pozwalających na ocenę efektywności projektów. Problemem była rozbieżność opinii Wojewody Podlaskiego i NFZ o celowości inwestycji. W rezultacie nie były one brane pod uwagę przez Komitet Oceny Projektów.
Instytucja Zarządzająca nie dysponowała narzędziami do oceny stopnia realizacji celów projektów. W analizowanych konkursach nie zastosowano zalecanych wskaźników efektów, takich jak skrócenie czasu oczekiwania na świadczenia zdrowotne czy zmniejszenie liczby osób oczekujących dłużej niż przeciętny czas przed ogłoszeniem konkursu. Brano pod uwagę wskaźniki, które nie odzwierciedlały rzeczywistego stopnia realizacji celów.
Do dofinansowania zakwalifikowywano projekty o niskiej jakości i niskiej oczekiwanej efektywności. Próg kwalifikacyjny był obniżany w kolejnych konkursach i ponad połowa zakwalifikowanych projektów znajdowała się poniżej punktacji ustalonej na początku. Również kryteria oceny projektów nie gwarantowały wyboru najbardziej efektywnych.
W rezultacie inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia dofinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego nie miały istotnego wpływu na poprawę dostępności świadczeń opieki zdrowotnej, mimo że był to ich główny cel.
Poprawa infrastruktury nie korelowała bowiem z kontraktowaniem przez NFZ świadczeń zdrowotnych z jej użyciem, poprawą kondycji finansowej szpitali ani z dostępnością personelu medycznego do świadczenia usług na poziomie założonym w projektach.
Czas oczekiwania na świadczenia coraz dłuższy
NIK ustaliła, że dostępność hospitalizacji na oddziałach ginekologicznych, kardiochirurgicznych, rehabilitacyjnych dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych (w przypadkach pilnych i stabilnych), opiekuńczo-leczniczych psychiatrycznych oraz na oddziałach geriatrycznych i pielęgnacyjno-opiekuńczych psychiatrycznych (w przypadkach pilnych) nie uległa zmianie. Pogorszyła się dostępność do świadczeń udzielanych na oddziałach kardiologicznych i położniczo-ginekologicznych (w przypadkach pilnych i stabilnych) oraz rehabilitacji neurologicznej, rehabilitacji neurologicznej dla dzieci i pediatrycznych (w przypadkach pilnych).
Nie zmieniła się istotnie liczba osób oczekujących i średni czas oczekiwania do poradni medycyny paliatywnej (przypadki pilne i stabilne) oraz do poradni ginekologicznych, neonatologicznych i terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych w przypadku pacjentów w stanach pilnych. W pozostałych 14 analizowanych zakresach świadczeń udzielanych w poradniach nastąpiło pogorszenie dostępności, w tym w 12 typach poradni pogorszenie dotyczyło przypadków pilnych i stabilnych. Największy wzrost oczekujących nastąpił w poradniach rehabilitacyjnych w przypadkach pilnych (z 2473 osób na koniec 2017 roku do 4617 osób na koniec 2023 roku), w poradniach położniczo-ginekologicznych w przypadkach stabilnych (z 584 w 2017 r. do 2257 osób w 2023 r.). W każdej z tych poradni wzrósł też średni czas oczekiwania na przyjęcie.
Wzrosły też kolejki do rehabilitacji udzielanej w warunkach ambulatoryjnych. W ośrodkach rehabilitacji leczniczej dziennej dla dorosłych w przypadkach pilnych liczba oczekujących wzrosła z 653 w 2017 r. do 3507 osób w 2023 r., a średni czas oczekiwania w tym okresie – z 95 do 135 dni.
Stwierdzono nieprawidłowości w realizacji inwestycji i brak kontroli Instytucji Zarządzającej nad projektami. Cele zbadanych projektów były przeważnie określane na wyrost lub były niemożliwe do osiągnięcia. Nie zostały ustalone wartości docelowe, były one niemierzalne, a beneficjenci nie mieli wpływu na osiągnięcie części z nich.