Niedostateczne finansowanie, niskie stawki refundacji oraz ograniczony dostęp do wizyt to problemy opieki psychiatrycznej w Polsce. Z uwagi na rosnący popyt na usługi psychiatryczne ta dziedzina ochrony zdrowia wymaga reform.
Raport “Konsultacje psychiatryczne w Polsce w latach 2013-2023: finansowanie NFZ” przygotowany przez Galileo Medical na podstawie danych pochodzących z Funduszu, wskazuje na zaniedbanie tego kluczowego obszaru zdrowia przez publicznego płatnika w ciągu ostatnich 10 lat.
W roku 2023 wydatki NFZ na konsultacje psychiatryczne wyniosły około 300 mln zł. 10 lat wcześniej poziom tego finansowania wyniósł 192 mln zł, w roku 2017 – było to 215 tys. zł, a w roku 2021- 222 tys. zł. Niewielki wzrost zanotowano w roku 2022, wtedy Fundusz przeznaczył na finansowanie konsultacji psychiatrycznych 265 tys. zł.
Pomimo nominalnego wzrostu są to kwoty nieadekwatne do potrzeb w zakresie opieki psychiatrycznej, zwłaszcza po doświadczeniach pandemii Covid-19, która znacząco pogłębiła problemy ze zdrowiem psychicznym.
Poza tym, wzrost finansowania tej opieki w ostatnich latach był wolniejszy niż ogólny wzrost wydatków NFZ na usługi medyczne, dlatego też większość Polaków szuka pomocy w ramach prywatnego rynku usług medycznych.
Konsekwencje niedofinansowania to ograniczony dostęp do konsultacji psychiatrycznych, finansowanych ze środków publicznych. W roku 2023 liczba takich konsultacji wyniosła około 4,3 miliona, co jest gorszym wynikiem niż w latach 2013-2017.
W roku 2013 odnotowano 4,5 miliona konsultacji psychiatrycznych finansowanych przez NFZ, przez kolejne trzy lata było ich 4,6 miliona (co roku), potem liczba ta stopniowo spadała do wartości 4 milionów w roku 2000. W roku 2021 wyniosła 4,1 milina, rok później – 4,2 miliona.
Średnia liczba konsultacji psychiatrycznych finansowanych przez NFZ przypadających na jednego pacjenta w roku 2023 wyniosła 3,44. Było to mniej niż w roku 2013, gdy jeden pacjent średnio korzystał z 3,63 wizyty. Do roku 2016 liczba ta spadała i w roku 2019 wyniosła 4,1, a potem nieznacznie wzrosła.
Natomiast liczba pacjentów korzystających z konsultacji psychiatrycznych w ramach NFZ w 2023 roku wyniosła 1,26 miliona osób, mniej niż w latach 2015 i 2016, kiedy z takich konsultacji korzystało 1,29 miliona pacjentów. Najniższa liczba takich pacjentów dotyczyła roku 2020, wyniosła – 1,13 miliona.
Na wizytę u psychiatry finansowaną przez NFZ czeka się wiele miesięcy, nawet kilkanaście, czas ten jest różny w zależności od województwa i specjalizacji lekarza (dłużej czeka się na konsultacje u psychiatry dziecięcego).
Niewystarczająca jest wartość refundacji NFZ za konsultację psychiatryczną. W roku 2023 taka konsultacja była wyceniona przez Fundusz na 69,5 zł. Wartość ta wzrastała od roku 2013, kiedy to wynosiła 43,1 zł. Jednak ciągle jest to stawka znacznie niższa od stawek obowiązujących na rynku prywatnym, które wynoszą od 250 zł do nawet 600 zł.
Tymczasem potrzeby w zakresie opieki psychiatrycznej rosną, co wynika z kilku czynników, takich jak wzrost częstości występowania zaburzeń psychicznych, w tym depresji i lęku, po doświadczeniach pandemii Covid-19 czy rosnąca świadomość społeczna na temat zdrowia psychicznego i potrzeby korzystania z profesjonalnej pomocy.
Na wzrost popytu na konsultacje u psychiatry wpływa także starzenie się społeczeństwa i zwiększona zapadalność na choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera, ale także większa otwartość na leczenie zaburzeń psychicznych wśród młodszych pokoleń oraz stres i wypalenie zawodowe w społeczeństwie.
Autorzy raportu podkreślają pilną potrzebę reform tej dziedziny publicznego systemu ochrony zdrowia. Niskie nakłady finansowe, ograniczona liczba wizyt, długi czas oczekiwania oraz nieadekwatne stawki refundacji powodują, że większość Polaków korzysta z usług prywatnych. Przeprowadzone reformy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, mimo nieznacznej poprawy w ostatnich latach, sytuacja pozostaje ciągle niezadowalająca.