Działania profilaktyczne powinny być podstawą sytemu ochrony zdrowia, jednak ciągle w naszym kraju problemem jest niewielka liczba pacjentów korzystających z tego typu świadczeń. Pomocne mogą być w tym zakresie rozwiązania systemowe, a także innowacyjne narzędzia technologiczne.
Rozmawiali na ten temat uczestnicy panelu dyskusyjnego, który odbył się w ramach cyklu spotkań Innowation Day, organizowanych przez portal www.politykazdrowotna.com.
Na różne przyczyny niskiej zgłaszalności pacjentów na badania profilaktyczne wskazała Joanna Miłachowska prezes zarządu Siemens Healthineers członek zarządu Pracodawców dla Zdrowia.
– Mogą to być zarówno przyczyny psychologiczne, wynikające z faktu, że boimy się zarówno badań jak i ich wyników, niska świadomość na temat badań, a także bariery związane z dostępnością do badań lub do lekarza. Poza tym profilaktyka często jest realizowana w przychodni lub w szpitalu, czyli w miejscach, które kojarzą się z chorobami i leczeniem. Potrzebne są zmiany organizacyjne i społeczne – mówiła Joanna Miłachowska.
Stwierdziła też, nie udało się dotychczas stworzyć takiego systemu, który byłby w całości budowany na dbałości o zdrowie, ale są przykłady działań wskazujące, że jest to możliwe.
– Rozwiązania typu population health magagement, czyli mające na celu utrzymanie społeczności w zdrowiu, a nie bazujące na leczeniu, są wprowadzane lokalnie. Elementem takiego systemu działającego w Niemczech są kluby seniora i siłownie, prowadzona jest profilaktyka i edukacja pacjentów i efekty tych działań są zadowalające, gdyż w regionie, gdzie wprowadzono to rozwiązanie, średnia długość życia to o 2,9 roku więcej niż wynosi średnia ogólnoniemiecka. Spada też ryzyko przedwczesnej śmierci. Doświadczenia uczestników takich programów są pozytywne, 92 procent z nich poleca te rozwiązania, mówiąc, że mają zapewnioną w ich ramach lepsza opiekę – mówiła Joanna Miłachowska.
Ogólnopolska strategie programów profilaktycznych
Wspomniała o konieczności stworzenia ogólnopolskiej strategii programów profilaktycznych, obejmującej edukację, a której elementem powinna być centralna baza danych na temat badań profilaktycznych. W przeprowadzaniu badań pomocne są rozwiązania w zakresie nowych technologii. Baza urządzeń w naszym kraju, na przykład tomografów komputerowych, jest dobra, ale wiele z nich to aparaty wieloletnie, co przekłada się na bezpieczeństwo pacjentów.
-To bezpieczeństwo trzeba brać pod uwagę przy planowaniu nowych inwestycji, tak aby dobrze dobrać dawkę promieniowania stosowaną podczas badań screeningowych, do tego także potrzebna byłaby ogólnopolska baza takich badań – dodał szefowa Siemens Healthineers.
Natomiast zastosowanie sztucznej inteligencji podczas opisów badań może wspomóc specjalistów, co jest szczególnie istotne przy brakach kadrowych. Sama technologia jednak nie zawsze wystarczy, aby zachęcić pacjentów do udziału w badaniach. W tym celu pomocne mogłyby być mobilne centra badań, takie jak mobilny punkt pobrać czy mobilny tomograf komputerowy.
-Bez poprawy profilaktyki trudno mówić o zdrowym społeczeństwie – podsumowała Joanna Miłachowska.
Centrum Medyczne CMP realizuje badania profilaktyczne w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, jednak potencjał tej sieci daje znacznie szersze możliwości, na przykład dotyczące programu profilaktyki raka jelita grubego.
-Programy profilaktyczne są finansowane oddzielnie, ale nie ma ogłaszanych na nie konkursów. Gdyby były, dostęp do nich znacznie by się zwiększył – mówił Paweł Walicki, prezes zarządu Centrum Medycznego CMP. Zwrócił też uwagę, że oprócz edukacji pacjentów i personelu potrzebne jest myślenie z perspektywy ekonomicznej oraz że programy profilaktyczne powinny być zintegrowane z oprogramowaniem informatycznym w placówkach. Obecnie, gdy brakuje jednej bazy dotyczącej udziału w programach, odszukanie pacjentów, którym byłyby one przydatne i kontaktowanie się z nimi, wymaga sporo pracy.
Niewykorzystany potencjał medycyny pracy
Niewykorzystanym potencjałem dla obszaru profilaktyki jest także medycyna pracy, a sprzymierzeńcami badań profilaktycznych mogą być pracodawcy, uczelnie oraz inne instytucje.
-Konieczna jest integracja medycyny pracy i podstawowej opieki zdrowotnej. Różnie też wygląda dostęp do opieki zdrowotnej w różnych regionach kraju – mówił Paweł Walicki.
Joanna Miłachowka postulowała rozszerzenie zakresu badań dostępnych w ramach medycyny pracy o kolejne świadczenia i zwiększenie roli pracodawców w tym zakresie.
Podała przykład działań firmy Siemens, która realizuje edukację zdrowotną poprzez webinary, które pomagają budować świadomość zdrowotną pracowników, oraz oferuje badania profilaktyczne, między innymi w kierunku chorób metabolicznych, badania dermatoskopowe oraz badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny całego ciała. W badaniach tych wziął udział znaczny procent zatrudnionych (nawet do 85 procent) i umożliwiły one wykrycie wielu schorzeń, także poważnych.
-Jest to nie tylko z korzyścią dla pracowników, ale także dla pracodawców, którzy obniżają absencję – dodała.
Firmy realizujące takie działania finansują je z własnych środków.
– Brak jest tutaj zachęt ze strony systemu opieki zdrowotnej. Gdyby takie były, można byłoby realizować takie świadczenia o wiele skuteczniej – mówiła Joanna Miłachowska.
Opieka koordynowana i zespoły terapeutyczne
Na konieczne wsparcie profilaktyki przez system i rząd zwrócił także uwagę profesor Maciej Banach. Mówił też o zespołach terapeutycznych, które powinny zajmować się pacjentami, o koordynowanej opiece w prewencji pierwotnej oraz o roli edukacji, gdyż stanowi ona aż 85 procent działań profilaktycznych.
Profesor Agnieszka Nuemann-Podczaska, dyrektor Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie zwróciła uwagę, że profilaktyka powinna się zacząć od wczesnych lat, ale także powinna dotyczyć osób dojrzałych, zanim pojawią się u nich choroby przewlekle, takie jak cukrzyca, nadciśnienie czy otyłość.
-Koordynacja badań jest szczególnie istotna u starszych osób, którzy chodzą do wielu lekarzy i stosują wiele leków. Mogą w tym pomóc także farmaceuci – dodała.
Na rolę nowych technologii w profilaktyce zwrócił uwagę profesor Zbigniew Gaciong, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Badania oparte na takich technologiach pozwalają wykryć wiele chorób nowotworowych na wczesnym etapie, a także określić, tak jak analiza genetyczna, czy występują predyspozycje do określonych chorób. Mówił o radiomarkerach jako o przyszłości diagnostyki onkologicznej oraz o niewykorzystanej opiece farmaceutycznej. Podkreślił ważną rolę lekarza POZ, który powinien kierować pacjenta na dopasowane do jego potrzeb badania.
Panel pt. Profilaktyka – innowacja niejedno ma imię, odbył się 15 maja 2024 roku. Innovation Day składał się z trzech debat na temat obszarów systemu ochrony zdrowia, innowacyjnych technologii lekowych oraz innowacyjnych technologii nielekowych.