Podczas wieczornej gali, która odbyła się 23 września 2024, w pierwszym dniu Kongresu Zdrowe Miasta: Ludzie – Biznes – Środowisko, ogłoszono wyniki tegorocznej, trzeciej już edycji Indeksu Zdrowych Miast. Wyjątkowy projekt tworzony przez Grupę Lux Med we współpracy ze Szkołą Główną Handlową w Warszawie, Fundacją Gospodarki i Administracji Publicznej i Open Eyes Economy Summit (OEES), prezentuje warunki życia w 66 polskich miastach na prawach powiatu.
W tegorocznej edycji nie zabrakło niespodzianek i nowości, między innymi dwóch rankingów w kategorii głównej – dla miast poniżej i powyżej 300 tysięcy mieszkańców. Zwycięzcą 3. edycji wśród dużych miast został Poznań, a wśród tych mniejszych – Sopot.
Indeks Zdrowych Miast to ogólnopolska inicjatywa, która przedstawia podejście polskich miast do kwestii związanych nie tylko ze zdrowiem, ale ogólnie pojętym dobrostanem mieszkańców. Publikacja jest zbiorem informacji o podejmowanych przez lokalne samorządy inwestycjach i działaniach, które tworzą coraz bardziej zrównoważoną przestrzeń miejską. Dzięki analizie, samorządy mogą zweryfikować wprowadzane przez siebie praktyki i zobaczyć ich realny wpływ na poziom jakości życia mieszkańców. Miasta zostały ponownie ocenione w ośmiu kategoriach: zdrowie, ludność, usługi komunalne i społeczne, edukacja, mieszkalnictwo, środowisko, infrastruktura i przestrzeń.
Kategoria główna w podziale na mniejsze i większe miasta
Nowością, wprowadzoną do zestawienia w tegorocznej edycji, jest podział w kategorii głównej na miasta poniżej 300 tysięcy mieszkańców i te powyżej tej liczby. Wśród miast poniżej 300 tysięcy mieszkańców laur zwycięzcy przypadł Sopotowi. Na drugim miejscu uplasowała się trójmiejska Gdynia, a na trzecim podkarpacki Rzeszów. Wśród wielkich aglomeracji niespodzianka – to Poznań jest miastem, w którym żyje się najlepiej. Na podium obok stolicy Wielkopolski, uplasowała się Warszawa, która rok temu stała na pierwszym miejscu podium. Na trzecim miejscu znalazł się Gdańsk.
-Zależy nam, by Indeks Zdrowych Miast był punktem odniesienia i inspiracją dla samorządów, mieszkańców i naukowców. Powstał po to, by zmieniać miasta, wspierać ich rozwój tak, by wszystkim nam żyło się w nich po prostu lepiej. Liczę, że dane, jakie przywołujemy w raporcie, będą swego rodzaju inspiracją dla władz samorządowych, jak i w którym kierunku warto się doskonalić, by zadbać o dobrostan mieszkańców – mówi Anna Rulkiewicz, inicjatorka Indeksu, członkini rady programowej Kongresu Zdrowe Miasta i prezeska Grupy Lux Med.
Kto został liderem? Te miasta przodują w swoich kategoriach
W każdej z ośmiu kategorii sektorowych, wzorem lat poprzednich, również wyłoniono liderów. Podczas uroczystej gali prezydenci oraz reprezentanci nagrodzonych miast odebrali specjalne wyróżnienia przygotowane przez organizatorów Kongresu Zdrowe Miasta. Zostały one przyznane następującym miastom:
Zestawienie główne powyżej 300 tysięcy mieszkańców:
I miejsce – Poznań
II miejsce – Warszawa
III miejsce Gdańsk
Zestawienie główne poniżej 300 tysięcy mieszkańców:
I miejsce – Sopot
II miejsce – Gdynia
III miejsce – Rzeszów
Zdrowie:
I miejsce – Rybnik
II miejsce – Poznań
III miejsce – Gdynia
Ludność i pokolenia:
I miejsce – Rzeszów
II miejsce – Kraków
III miejsce – Gdańsk
Usługi komunalne i społeczne:
I miejsce – Przemyśl
II miejsce – Płock
III miejsce – Leszno
Edukacja:
I miejsce – Kraków
II miejsce – Warszawa
III miejsce – Wrocław
Mieszkalnictwo:
I miejsce – Sopot
II miejsce – Katowice
III miejsce – Chorzów
Środowisko:
I miejsce – Sopot
II miejsce – Olsztyn
III miejsce – Poznań
Infrastruktura:
I miejsce – Ostrołęka
II miejsce – Tychy
III miejsce – Wałbrzych
Przestrzeń:
I miejsce – Chorzów
II miejsce – Zielona Góra
III miejsce – Świnoujście
-Odpowiedzialność za przyszłość planety spoczywa na nas wszystkich, a działania, jakie podejmujemy dzisiaj, mają bezpośredni wpływ na kondycję środowiska oraz zdrowie przyszłych pokoleń. Współczesne wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne i nieracjonalne gospodarowanie zasobami, wymagają zaangażowania zarówno władz samorządowych, jak i mieszkańców. Indeks Zdrowych Miast jest cennym narzędziem, które nie tylko pomaga ocenić, gdzie jesteśmy, ale także wskazuje kierunki działań na rzecz poprawy jakości życia i ochrony środowiska – komentuje dr hab. Piotr Wachowiak, prof. SGH, Rektor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, współorganizator Kongresu Zdrowe Miasta.
Z czym mierzą się polskie miasta?
Współcześnie polskie miasta stają przed dużymi wyzwaniami: począwszy od starzenia się społeczeństw, poprzez napływ nowych mieszkańców (za sprawą między innymi emigracji zarobkowej), po coraz wyższe oczekiwania względem jakości edukacji czy oferowanych usług dotyczących zdrowia. Mieszkańcy polskich miast chcą czystego środowiska, dostępu do terenów rekreacyjnych, dbania o ich zdrowie i dobrostan psychiczny, ale też wsparcia w realizacji własnego stylu życia.
– Zachęcamy do myślenia o zdrowiu jako kluczowym zasobie, który napędza innowacyjność i produktywność. Aby zapewnić stabilną i zrównoważoną przyszłość miast, konieczne jest uwzględnienie zdrowia mieszkańców w długoterminowych strategiach. To ono bowiem wpływa na aktywność zawodową, zaangażowanie społeczne i jakość życia, co ostatecznie przekłada się na rozwój całej lokalnej gospodarki – mówi prof. Jerzy Hausner, Przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit, Fundacja GAP, współorganizator Kongresu Zdrowe Miasta.
Z każdym rokiem więcej zmian
Indeks Zdrowych Miast jest narzędziem-drogowskazem dla władz samorządowych, które podczas jego analizy mogą wysnuć wnioski dotyczące koniecznych zmian na zarządzanych przez siebie terenach, ale także porównać się do innych miast w kraju. Pomysłodawcy już potwierdzili kontynuację projektu w kolejnych latach.
-W poszczególnych obszarach Indeksu Zdrowych Miast obserwujemy duże zmiany, co pokazuje dynamikę miast. To dowód na to, że działania na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców przynoszą efekty. Samorządy coraz lepiej reagują na zmieniające się potrzeby swoich społeczności, co widać w poprawie wyników wielu miast – dodaje dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, Prorektorka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Nad przygotowaniem tegorocznej edycji Indeksu Zdrowych Miast pracował zespół ekspertów pod kierownictwem dr hab. Agnieszki Chłoń-Domińczak, Prorektorki ds. nauki Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Za metodologię oraz obszar usług komunalnych i społecznych odpowiadał dr Jakub Głowacki z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (UEK). Obszarem zdrowia zajmował się zespół składający się z dr hab. Barbary Więckowskiej, dr hab. Violetty Korporowicz-Żmichowskiej, dr hab. Moniki Raulinajtys-Grzybek oraz mgr Melanii Raczek-Żeromskiej. Obszar ludności i pokoleń oraz edukacji koordynowała dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak. Nad kategoriami mieszkalnictwo i środowisko pieczę sprawował dr hab. Adam Czerniak. Infrastruktura była nadzorowana przez mgr Michała Tarachę oraz inż. Jakuba Kaczorowskiego, a obszar przestrzeni – dr Michała Kudłacza. Dodatkowo, ankiety do mieszkańców i władz miast opracowali dr hab. Jacek Sierak oraz Małgorzata Krytak, studentka SGH.
Nowy kierunek badań. Dobrostan psychiczny priorytetem dla miast
W tegorocznej publikacji Indeksu Zdrowych Miast został uwzględniony nowy obszar, jakim jest dobrostan psychiczny mieszkańców. Kantar Polska, na zlecenie Grupy Lux Med przeprowadził badanie, które miało na celu zrozumienie, w jaki sposób mieszkańcy miast odczuwają samotność i jak przestrzeń miejska wpływa na ich zdrowie psychiczne.
Jak wynika z Kantar Sustainability Sector Index 2023 w rankingu największych obaw Polek i Polaków kwestia zdrowia psychicznego znajduje się na wysokiej pozycji – aż 36 procent ankietowanych wskazuje ją jako kluczową, natomiast 25 procent uważa, że problemy ze zdrowiem psychicznym powinny zostać rozwiązane jak najszybciej. Jak wynika z badania „Dobrostan psychiczny a wybrana oferta miast”, którą Kantar zrealizował na zlecenie Grupy Lux Med – aż 65 procent mieszkańców uważa, że do obowiązków miasta należy troska o dobrostan psychiczny swoich mieszkańców. Niestety jedynie 24 procent mieszkańców jest przekonanych, że ich miasto dba o dobrostan psychiczny swoich mieszkańców. Jest to więc szczególny obszar do zaopiekowania przez samorządy.
Raport Indeks Zdrowych Miast jest dostępny pod linkiem: Indeks Zdrowych Miast – Grupa Lux Med.