21 maja 2024 roku odbyło się spotkanie zespołu problemowego związku Pracodawcy dla Zdrowia, dotyczące zagadnień związanych z opieką nad osobami starszymi. W spotkaniu uczestniczyła pani minister ds. polityki senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz.
Uczestnicy spotkania zajęli się analizą obecnej sytuacji na rynku usług opiekuńczych, zastanawiali się nad możliwymi rozwiązaniami występujących na nim problemów i zaproponowali konkretne działania w tym zakresie.
Beata Leszczyńska, prezeska zarządu emeis Polska, przedstawiając prezentację na temat rynku usług opiekuńczych, przypomniała, że populacja naszego kraju maleje, a liczba osób starszych – wzrasta. Na przykład udział w ogólnej populacji osób w wieku powyżej 80 lat do roku 2050 wzrośnie o 90 procent w stosunku do obecnej sytuacji.
Coraz mniej opiekunów
Będzie się to wiązało z koniecznością zapewnienia opieki coraz większej liczbie osób. Nawet jeżeli starsze osoby będę miały zapewnioną opiekę medyczną i będą dbały o profilaktykę, to i tak w pewnym wieku będą wymagały wsparcia. Tymczasem możliwości zapewnienia tej opieki będą coraz bardziej ograniczone. Tzw. potencjał pielęgnacyjny, wyrażany przez stosunek liczby kobiet w wieku 45-64 lata do osób w wieku 80 plus, który wynosił w 2000 roku 6, w roku 2050 osiągnie wartość 2,5. Spadnie współczynnik potencjalnego wsparcia określający liczbę osób w wieku 15-64 lata przypadającą na 100 osób w wieku 65 i więcej. W roku 2000 wynosił on 4,5, w roku 2021 – 3,4, w roku 2050 osiągnie – 1,9.
Odmienna sytuacja demograficzna wymusi wiele zmian, w tym być może definicję starości, której granica jest określana na 60. rok życia, obecnie raczej nie utożsamiany ze starością.
Zmienia się model rodziny, rośnie zaangażowanie kobiet na rynku pracy, co redukuje ich rolę w świadczeniu nieformalnych usług opiekuńczych.
– Trzeba będzie myśleć o wyzwaniach związanych z koniecznością zapewniania opieki coraz większej liczbie osób starszych, nie tylko finansowych, ale także o aspekcie ludzkim, gdyż coraz mniej będzie osób, które będą mogły tego wsparcia udzielać– mówiła Beata Leszczyńska.
Ośrodki opieki coraz częściej poszukiwane
emeis Polska zleciła wykonanie raportu na temat tego, jak Polacy postrzegają opiekę długoterminową. Wynika z niego, że coraz więcej osób będzie korzystać w tym celu z usług specjalistycznych ośrodków, co wynika z rosnącej świadomości na temat funkcjonowania tego typu jednostek, które zapewniają nie tylko profesjonalną opiekę, ale także leczenie i rehabilitację, a także ze wzrostu zamożności społeczeństwa.
Beata Leszczyńska podkreśliła potrzebę równego dostępu do usług opiekuńczych oraz konieczności ich dofinansowania przez rodziny.
Minister Marzena Okła-Drewnowicz zwróciła uwagę na trend polegający na tym, że w publicznych placówkach pojawiają się wolne miejsca, natomiast rodziny kierują swoich bliskich do prywatnych ośrodków. Wśród nich jest wiele jednostek oferujących wysokiej jakości usługi, jednak potrzebna jest ich standaryzacja. Jest to ważne, gdyż oczywiste jest, że publiczny sektor nie zaspokoi potrzeb w tym zakresie.
Mówiła też o negocjacjach z Komisją Europejską w sprawie zmian, które Polska musi wprowadzić do końca I kwartału 2024. W ramach tzw. kamienia milowego 70A, czyli pewnego etapu projektu unijnego, resort zaproponował uwzględnienie także opieki senioralnej i bonu senioralnego, skierowanego do osób starszych oraz ich rodzin.
Na wniosek minister Okły-Drewnowicz powołany został międzyresortowy zespół, w ramach którego powstały mniejsze podzespoły robocze, wśród nich dotyczący opieki długoterminowej, w którego gestii jest analiza działalności ZOL-i oraz DPS-ów. Pani minister zapowiedziała zaproszenie do jego składu przedstawicieli firm działających na rynku usług opiekuńczych, w tym także członków Pracodawców dla Zdrowia.
– Naszym celem jest diagnoza, czyli określenie, jaką sytuację mamy obecnie, z jakimi problemami się mierzymy oraz wypracowanie odpowiednich rozwiązań i rekomendacji – mówiła.
Powstał także zespół roboczy zajmujący się zagadnieniami profilaktyki i wsparcia osób starszych, także z chorobami degeneracyjnymi.
Opieka skoordynowana i adekwatna do potrzeb
Dr n. med. Iwona Cabaj-Wiater, dyrektor medyczna emeis Polska podkreśliła ważność opieki skoordynowanej, która jest potrzebne seniorowi od poziomu podstawowej opieki zdrowotnej aż po etap opieki instytucjonalnej. Jest to konieczne, gdyż wiele osób starszych nie jest właściwie prowadzonych, a oferowane leczenie nie jest dostosowane do ich potrzeb. Zbyt często są im na przykład oferowane leki neuroleptyczne, co nie zawsze jest wskazane.
Pomiędzy opieką domową a opieką instytucjonalną powinna być także możliwość zapewniania seniorom opieki w dziennych ośrodkach. Takie placówki będą w gestii samorządów, jednak w KPO brak środków na opiekę senioralną.
Joanna Crowley, członek zarządu, dyrektor operacyjny emeis mówiła o braku świadomości na temat pacjentów z otępieniem w przebiegu choroby Alzheimera oraz innych chorób, zdarzającej się stygmatyzacji takich osób oraz nieadekwatności obecnych rozwiązań dotyczących opieki do ich potrzeb. Do ZOL-i takie osoby nie są przyjmowane, ZOL psychiatryczny też nie jest dobrym rozwiązaniem, pacjenci tacy są też często niepoprawnie leczeni. Jest to istotny problem, gdyż według prognoz w roku 2050 będzie 1,2 miliona osób z chorobą Alzheimera.
– Pracujemy nad koncepcją uczenia geriatrii wszystkich przedstawicieli systemu ochrony zdrowia. Osobami starszymi powinni się umieć zająć wszyscy, także opiekunowie nieformalni. Osoby takie powinny otrzymać odpowiednie leczenie, nie zawsze jest to leczenie farmakologiczne – mówiła prof. Agnieszka Neumann-Podczaska, dyrektor naczelna Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji.
Wspomniała o walidacji gerontologicznej, czyli metodzie pracy z osobami, które ze względu na zaawansowany wiek czy chorobę cierpią na demencję i otępienie. Zgodnie z zasadami walidacyjnymi praca z takimi osobami to pełna akceptacja i skupienia się na tych aspektach codzienności, które są dla nich ważne.
Postulaty Pracodawców dla Zdrowia
Postulaty przekazane przez Pracodawców dla Zdrowia dotyczące opieki senioralnej dotyczą takich zagadnień jak:
HOLISTYCZNE podejście do opieki długoterminowej w wielofunkcyjnych podmiotach, bez sztucznego podziału na DPS-y, DOS-y, ZOL-e, ZPO, hospicja – w chwili obecnej jest dwóch różnych decydentów: pomoc społeczna i ochrona zdrowia, co oznacza zazębiające się kompetencje i brak skoordynowanej opieki. Reforma systemu powinna zakładać powstanie jednego rodzaju podmiotów świadczących opiekę stacjonarną i domową dedykowaną osobom starszym.
STANDARYZACJA OPIEKI – wypracowanie nowych modeli opieki (łączących modele istniejące już w ramach opieki społecznej i medycznej), odpowiadających na zidentyfikowane potrzeby osoby starszej, które każdorazowo dotyczą zarówno obszaru medycznego, opiekuńczego, jak i społecznego. Zintegrowanie „pod jednym dachem” instytucji zarządzającej wachlarzem świadczeń z tych trzech zakresów pozwoli na zapewnienie usług najbardziej efektywnych jakościowo i kosztowo. Dla każdej ze świadczonych usług konieczne jest określenie standardów. Konieczne będzie rozwiązanie utrzymującego się problemu podmiotów opieki długoterminowej działających nielegalnie/bez rejestracji.
Wypracowanie NOWEGO SYSTEMU FINANSOWANIA oraz edukacja społeczeństwa w zakresie odpowiedzialności za współfinansowanie opieki nad rodzicami, konieczność wypracowania produktu ubezpieczeniowego, uniezależnienie dopłat pacjentów/mieszkańców od wysokości emerytury w związku z faktem, że koszty podmiotów są stałe.
PRZEGLĄD WSZYSTKICH REGULACJI PRAWNYCH I PRZYGOTOWANIE NOWYCH dla podmiotów świadczących opiekę dla osób starszych, szczególnie w opiece instytucjonalnej. Podmioty medyczne (ZOL-e) bardzo często podlegają regulacjom stworzonym dla szpitali, czyli ciążą na nich nadmiarowe wymagania dotyczące infrastruktury i zasobów personelu, co skutkuje wzrostem kosztów i niegospodarnym zarządzaniem zmniejszającymi się zasobami specjalistów na rynku medycznym. Adekwatne określenie wymagań będzie odpowiedzią na realne potrzeby osób starszych, a dla systemu przyniesie efekt w postaci lepszej dystrybucji środków.
WYŁĄCZENIE z regulacji dotyczących opieki nad seniorami osób młodych z niepełnosprawnościami, ponieważ oczekiwania i potrzeby dotyczące rozwiązań opiekunów tych osób oraz osób po 60. roku życia są rozbieżne i mogą blokować budowanie systemu opieki długoterminowej dla osób starszych.
OPODATKOWANIE – postulujemy objęcie domów opieki senioralnej obniżoną stawką podatku od nieruchomości oraz zmianę w kontekście podatku VAT.
Poruszono także zagadnienia dotyczące kadr medycznych, zapewnienie ciągłości opieki, roli opiekunów medycznych, którzy mogą wspomóc pielęgniarki, roli lekarzy w placówkach opieki długoterminowej. Opiekę nad pacjentami takich ośrodka musi sprawować zespół wielodyscyplinarny.
Opiekun medyczny, dotychczas pomijany, mógłby stanowić realne wsparcie realizacji procedur w zakresie posiadanych uprawnień. Konieczne jest uproszczenie weryfikacji posiadanych kwalifikacji i uprawnień w związku z różnicami programowymi dla opiekunów medycznych a także precyzyjne definicje udziału opiekunów w poszczególnych czynnościach.
Pracodawcy dla Zdrowia podkreślają także potrzebę integracji środowisk ekspertów branży reprezentujących różne formy świadczeń w zakresie wprowadzenia rozwiązań ułatwiających dostęp do świadczeń i podnoszących ich jakość.
Rozwiązania te to demedykalizacja domów opieki, wprowadzenie mierników jakości opieki długoterminowej, wprowadzenie możliwości kwalifikacji do żywienia dojelitowego przez lekarza ZOL po odpowiednim kursie, dopuszczenie procedury aktywacji worka RTU (wykonanego przed podwykonawcę) przez wykwalifikowany personel pielęgniarski, wyodrębnienie opieki nad pacjentami z otępieniem w chorobie Alzheimera i chorobami pokrewnymi z zakresu świadczeń realizowanych przez ZOL a także umożliwienie seniorom przebywającym w ZOL korzystania z bezpłatnych programów profilaktycznych – na przykład dopuszczenie wystawiania w ZOL recept bezpłatnych na szczepionki z symbolem „S”.
