NIK przeprowadziła kontrolę dotyczącą tego, jak organy, instytucje państwa, podmioty lecznicze i służby był przygotowane i działały podczas pandemii Covid-19. Stwierdzono wiele nieprawidłowości, dotyczących zarówno spraw organizacyjnych jak i finansowych.
Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że specustawa covidowa uchwalona na początku pandemii umożliwiła wprowadzanie zmian w przepisach, na podstawie których narzucano ograniczenia i zakazy, poza tym zniosła mechanizmy zabezpieczające prawidłowe wydawania środków publicznych. W związku z nieprawidłowym wydatkowaniem pieniędzy NIK złożyła zawiadomienia do prokuratury. Dotyczą one umów w sprawie zakupu respiratorów.
W chwili wybuchu epidemii w Polsce nie było dostatecznie licznej kadry medycznej oraz wystarczającej liczby lóżek w szpitalach zakaźnych. Szpitale nie miały specjalistycznego sprzętu i zapasu środków ochrony osobistej. W czasie pierwszej fali epidemii 3789 łóżek w 22 szpitalach przeznaczono wyłącznie w celu leczenia pacjentów z Covid-19, jednak skutkiem tego było ograniczenie dostępu do leczenia innym pacjentom.
Przez cały czas trwania stanu epidemii, który został odwołany 15 maja 2022 roku rząd ani nie opracował ogólnopolskiego planu przeciwdziałania epidemii, ani nie wprowadził przewidzianego w Konstytucji RP stanu klęski żywiołowej.
Szpitale tymczasowe bez planu
Z kontroli NIK wynika, że szpitale tymczasowe przeznaczone dla chorych na Covid-19, które otwierane były w Polsce od października 2020 roku na niespotykaną w Europie skalę, powstawały bez żadnego planu oraz bez rzetelnej analizy danych o sytuacji epidemicznej i dostępności kadr medycznych, a także bez kalkulacji kosztów.
W naszym kraju powstały 33 szpitale tymczasowe (więcej niż we wszystkich krajach europejskich razem), które kosztowały w sumie 941,6 mln zł.. Na trzy placówki, które utworzono, ale które nie zostały uruchomione, wydano prawie 31,5 mln zł, z czego ponad 29 mln zł na utworzenie i utrzymanie szpitala tymczasowego w hali Netto Arena w Szczecinie, w którym nie przyjęto ani jednego pacjenta.
W rezultacie od marca 2020 roku do kwietnia 2022 roku koszty utrzymania gotowości do udzielania świadczeń pacjentom z Covid-19 we wszystkich przystosowanych do tego szpitalach wyniosły około 7 mld zł, podczas gdy w tym samym okresie, na faktyczne leczenie pacjentów zakażonych wirusem Sars-Cov2 państwo wydało niecałe 5 mld zł.
Łóżko za 149 tys. zł
Szpitale tymczasowe powstawały w miejscach wcześniej przeznaczonych do udzielania świadczeń medycznych, jednak później tworzono je także w obiektach wielkopowierzchniowych, czyli na stadionach, centrach wystawienniczych czy w halach widowiskowo-sportowych. Nakłady na 14 tego typu szpitali wyniosły ponad 612 mln zł. Co ciekawe, zdaniem NIK, szczegółowa analiza dostępnych ministrowi zdrowia danych pozwalała na stwierdzenie, że nawet bez szpitali tymczasowych w obiektach wielkopowierzchniowych była zachowana bezpieczna rezerwa łóżek covidowych. Nakłady na jedno łóżko w takim szpitalu wyniosły 149 tys. zł i były dwukrotnie wyższe niż nakłady na łóżko w obiektach przeznaczonych do udzielania świadczeń medycznych.
Tworzenie szpitali covidowych i ograniczenie liczby personelu medycznego w innych placówkach skutkowały nadmiarowymi zgonami w naszym kraju.
Według danych Ministerstwa Zdrowia do końca kwietnia 2023 roku w wyniku choroby Covid-19 zmarło w Polsce ponad 119,5 tysięcy osób. Według GUS natomiast w roku 2020 odnotowano o ponad 67 tysięcy zgonów więcej niż w roku poprzednim, a w 2021 roku ich liczba przekroczyła o prawie 154 tysiące średnioroczną wartość z ostatnich 5 lat. Ta nadmierna śmiertelność była zarówno bezpośrednim skutkiem zachorowań na Covid-19, jak i skutkiem ograniczenia dostępu do świadczeń dla pacjentów z innymi schorzeniami.
NIK skontrolowała 12 szpitali tymczasowych i w przypadku trzech złożyła zawiadomienie do prokuratury. Dotyczą one placówek w Tarnowie (w hali „Arena Jaskółka”), szpitala we Wrocławiu oraz w Katowicach (szpital MSWiA).
Dodatki covidowe – poza kontrolą
NIK negatywnie oceniła także realizację i przygotowanie dodatków covidowych. W latach 2020-2021 wydano na nie prawie 9 mld zł. Stwierdzono, że były one przyznawane osobom nieuprawnionym, kilkakrotnie tym samym osobom za dany miesiąc, przekraczając limit 15 tys. zł, a także przyznawane nawet wówczas, gdy dana osoba miała zaledwie chwilowy kontakt z chorymi lub podejrzanymi o zakażenie wirusem Sars-CoV-2.
NIK skierowała zarówno do ministra zdrowia, jak i prezesa NFZ wnioski o przeprowadzenie czynności kontrolnych, w zakresie prawidłowości realizacji przez podmioty lecznicze umów w sprawie dodatków, w celu wyegzekwowania zwrotu nienależnie wydatkowanych środków na ten cel.
Raporty NIK dotyczące pandemii dostępne są na stronie nik.gov.pl
Covid-19 w Polsce – na początku był chaos
14 zbędnych szpitali tymczasowych za ponad 600 mln zł
9 mld złotych na dodatki covidowe- poza kontrolą Ministra Zdrowia i NFZ